# Introductie Verlies van het gezichtsvermogen door beschadiging van de oogzenuw of glaucoom ontstaat doordat retinale ganglioncellen (RGC's) hun axonen niet opnieuw laten groeien. Bij volwassen zoogdieren wordt het **intrinsieke groeiprogramma** van RGC's normaal gesproken uitgeschakeld, waardoor beschadigde zenuwen niet vanzelf genezen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). Recent muizenonderzoek toont aan dat gentherapie deze groeitrajecten kan **reactiveren**. Zo leidt het verwijderen van het **PTEN**-gen (een rem op celgroei) in volwassen RGC's tot activering van het **mTOR**-groeitraject en een sterke hergroei van axonen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). In dit artikel bespreken we hoe manipulatie van PTEN/mTOR, KLF-familiegenen en **Sox11** RGC-axonregeneratie kan stimuleren, wat dit heeft bereikt bij muizen, de veiligheidskwesties (zoals kankerrisico), hoe genen worden afgeleverd (AAV virale vectoren, intravitreale of suprachoroïdale injectie), en welke stappen nodig zijn om van acute letselmodellen naar chronische glaucoombehandeling te gaan. ## Intrinsieke Groeitrajecten in RGC's ### PTEN/mTOR Traject Onder normale omstandigheden houden volwassen RGC's het mTOR-traject grotendeels **uitgeschakeld**, wat hun vermogen om nieuwe axonen te laten groeien beperkt ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). PTEN is een gen dat mTOR remt. Wetenschappers ontdekten dat het verwijderen van PTEN in volwassen muis-RGC's de mTOR-signalering **ontketent** en axonhergroei mogelijk maakt ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). In één baanbrekend onderzoek leidde conditionele uitschakeling van PTEN bij volwassen muizen tot *robuuste* regeneratie van de oogzenuw ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). Ongeveer 8–10% van de overlevende RGC's verlengde axonen meer dan 0,5 mm voorbij de laesie, waarbij sommige axonen meer dan 3 mm groeiden en zelfs het optisch chiasma bereikten binnen 4 weken na de blessure ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=Quantification%20showed%20that%20~45,At%204)). Het uitschakelen van een andere rem op mTOR, het TSC1-gen, induceerde ook axonhergroei ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). Het verwijderen van PTEN stimuleerde niet alleen hergroei, maar verbeterde ook de overleving van RGC's (ongeveer 45% overleving versus ~20% in controles) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=Quantification%20showed%20that%20~45,At%204)). Er is echter een veiligheidsbezwaar: PTEN is een **tumorsuppressorgen**. Langdurig verlies van PTEN kan ongecontrol
# Veroudering, Senescentie en Glaucoom Glaucoom is een belangrijke oorzaak van blindheid en het risico ervan neemt toe met de leeftijd. In verouderde ogen kunnen cellen een **senescente** staat binnengaan – ze stoppen met delen maar blijven leven – en schadelijke signalen afgeven, het zogenaamde *senescence-associated secretory phenotype* (SASP). Senescente cellen in het oog kunnen de ziekte verergeren. Zo worden verouderde trabeculaire netwerkcellen (de filter aan de voorkant van het oog) stijf en verstopt, wat de oogdruk verhoogt ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12155388/#:~:text=senescence,86)). In het netvlies en de oogzenuw geven senescente cellen cytokines (zoals IL-6, IL-8, IL-1β) en enzymen (MMP's) af die ontsteking, weefselremodellering en zenuwceldood veroorzaken ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10917531/#:~:text=indicating%20a%20direct%20influence%20of,22%20%2C%20%2074)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11375756/#:~:text=reactive%20oxygen%20species,24%7D%20and)). Deze SASP-factoren zijn gevonden in menselijke glaucomateuze ogen en diermodellen van oogdruk, waar ze schade aan retinale ganglioncellen (RGC's) veroorzaken ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10917531/#:~:text=indicating%20a%20direct%20influence%20of,22%20%2C%20%2074)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6996954/#:~:text=Experimental%20ocular%20hypertension%20induces%20senescence,IOP)). Het aanpakken van deze cellen is een nieuw idee: het verwijderen of tot rust brengen ervan kan helpen de oogzenuw te beschermen. # Senescentie in het Oog Senescente cellen hopen zich op in belangrijke oogweefsels. In het **trabeculair netwerk (TM)** verstijft senescentie het netwerk en verhoogt het de weerstand tegen de uitstroom van vocht ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12155388/#:~:text=senescence,86)). Dit verhoogt de intraoculaire druk, een belangrijke risicofactor voor glaucoom. Bij mensen met glaucoom zijn meer senescente TM-cellen (gemarkeerd door enzymen zoals SA-β-gal, of eiwitten p16^INK4a en p21^CIP1) gemeten vergeleken met normale ogen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10917531/#:~:text=Patients%20with%20glaucoma%20exhibit%20a,expression%20of%20miRNAs%20is%20related)). Hoge p16 en p21 in TM-cellen correleren met glaucoom en minder TM-cellen overleven tot op hoge leeftijd ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10917531/#:~:text=Patients%20with%20glaucoma%20exhibit%20a,expression%20of%20miRNAs%20is%20related)). In de **oogzenuwkop en het netvlies** veroorzaken veroudering en stress dat RGC's en ondersteunende cellen (astrocyten, microglia) senescent worden. Deze cellen scheiden vervolgens SASP-factoren uit – pro-inflammatoire cytokines (IL-6, IL-1β, IL-8), chemokines (CCL2, CXCL5) en matrix metalloproteïnasen – die nabijgelegen neuronen v
# Introductie Oogziekten zoals glaucoom, diabetische retinopathie en leeftijdsgebonden maculadegeneratie delen een gemeenschappelijke boosdoener: **oxidatieve stress** door schadelijke reactieve zuurstofsoorten (ROS). Overtollige ROS kan DNA, lipiden en eiwitten in het netvlies en de oogzenuw beschadigen, wat leidt tot gezichtsverlies ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4878665/#:~:text=Hydrogen%20can%20exert%20antioxidant%20and,indicate%20that%20the%20application%20of)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10674431/#:~:text=Molecular%20hydrogen%20%28H_,can%20prevent%20a%20reduction%20in)). **Moleculaire waterstof (H₂)** is naar voren gekomen als een unieke antioxidanttherapie. H₂ is een minuscuul, smaakloos gas dat gemakkelijk celmembranen en oculaire barrières binnendringt ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10674431/#:~:text=Molecular%20hydrogen%20%28H_,can%20prevent%20a%20reduction%20in)). Het neutraliseert selectief alleen de meest toxische ROS (zoals hydroxylradicalen •OH en peroxynitriet ONOO⁻), terwijl normale signalerende ROS intact blijven ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4878665/#:~:text=Hydrogen%20can%20exert%20antioxidant%20and,indicate%20that%20the%20application%20of)). Daarbij herstelt H₂ het cellulaire **redoxevenwicht** zonder gunstige biochemische signalen te blokkeren. Bovendien kan H₂ beschermende routes activeren – het reguleert bijvoorbeeld antioxidantenzymen (superoxide dismutase, catalase, glutathionsystemen) opwaarts via Nrf2-signalering en onderdrukt pro-inflammatoire factoren ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4878665/#:~:text=Hydrogen%20can%20exert%20antioxidant%20and,indicate%20that%20the%20application%20of)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10674431/#:~:text=RGCs,2%7D%20may)). Deze eigenschappen suggereren dat H₂ retinale neuronen (en de oogzenuw) zou kunnen beschermen door **redox-signalering** in oogweefsels te moduleren. # Mechanismen van H₂-actie in oculaire weefsels De therapeutische aantrekkingskracht van H₂ ligt in de fysische eigenschappen ervan. Als het kleinste molecuul diffundeert het snel door weefsels en biobarrières ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10674431/#:~:text=Molecular%20hydrogen%20%28H_,can%20prevent%20a%20reduction%20in)). Zo verhoogt geïnhaleerde H₂ of water verzadigd met waterstof (HRW) snel de H₂-niveaus in het bloed en de ogen. Eenmaal in de cellen 'absorbeert' H₂ zeer reactieve radicalen. In tegenstelling tot algemene antioxidanten ruimt H₂ niet willekeurig alle ROS op – het reageert bij voorkeur met de sterkste oxidanten ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4878665/#:~:text=Hydrogen%20can%20exert%20antioxidant%20and,indicate%20that%20the%20application%20of)). Dit betekent dat normale ROS-signalering (nodig voor celfunctie) behouden blijft, terwij
# Anthocyanen en bosbessenextracten: Retinale veerkracht en verouderende microvasculatuur Van de flavonoïden **anthocyanen** (pigmenten in bessen) wordt al lang beweerd dat ze goed zijn voor de ooggezondheid, en moderne studies suggereren dat ze zich inderdaad concentreren in oculaire en vasculaire weefsels ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3429325/#:~:text=In%20addition%20to%20GBE%2C%20anthocyanins,22%2C19%7D%3B%20%283)). Deze verbindingen zijn krachtige **antioxidanten** en ontstekingsremmende middelen: ze vangen vrije radicalen weg, stabiliseren bloedvatwanden en remmen zelfs de bloedplaatjesaggregatie en ontstekingsmediatoren ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3429325/#:~:text=vascular%20tissues.,27)). In het netvlies – een orgaan met een hoog metabolisme dat bijzonder kwetsbaar is voor oxidatieve stress – kunnen anthocyanen uit bosbessen (Vaccinium myrtillus) de verdediging tegen veroudering en ziekte versterken. ## Antioxidante en ontstekingsremmende effecten in het netvlies Dieronderzoek bevestigt dat bosbessenanthocyanen netvliescellen beschermen door antioxidantsystemen te versterken en ontstekingen te dempen. In een konijnenmodel van licht-geïnduceerde retinale schade, **behield oraal bosbessenextract** (rijk aan anthocyanen) de retinale functie en structuur. Behandelde konijnen vertoonden hogere niveaus van antioxidante enzymen (superoxide dismutase, glutathion peroxidase, catalase) en totale antioxidantcapaciteit dan controles, samen met lagere malondialdehyde (een marker voor lipidenoxidatie) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6332335/#:~:text=sacrificed%20on%20day%207,1%CE%B2%20and%20VEGF%29.%20Results)). Tegelijkertijd werden pro-inflammatoire en angiogene signalen zoals interleukine-1β en VEGF onderdrukt ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6332335/#:~:text=sacrificed%20on%20day%207,1%CE%B2%20and%20VEGF%29.%20Results)). Deze veranderingen duiden erop dat bosbessenanthocyanen overtollige reactieve zuurstofsoorten (ROS) in het netvlies kunnen neutraliseren en de daaropvolgende ontsteking kunnen voorkomen die anders netvliescellen zou beschadigen. In een muismodel van retinale ontsteking (endotoxine-geïnduceerde uveïtis), *behield* anthocyanenrijk bosbessenextract de gezondheid van de fotoreceptoren. Behandelde muizen hadden betere elektroretinogram (ERG) reacties (die de fotoreceptorfunctie weerspiegelen) en intacte buitenste segmenten van de fotoreceptoren vergeleken met onbehandelde muizen. Dit beschermende effect was gekoppeld aan de blokkade van inflammatoire signalering (specifiek onderdrukte bosbes de IL-6/STAT3 activering) en vermindering van ROS-gedreven NF-κB activering ([pubmed.ncbi.nlm.nih.gov](https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21894150/#:~:text=retina.%20Anthocyanin,Our%20findings%20indicate)). Kortom, bosbessenanthocyanen beperkten de moleculaire cascade van ontsteking en oxidatieve stress die anders
# Introductie **Taurine** is een voedingsrijk aminozwavelzuur dat in hoge concentraties wordt aangetroffen in het netvlies en andere neurale weefsels. Sterker nog, de taurineniveaus in het netvlies zijn hoger dan in enig ander lichaamsweefsel, en de depletie ervan veroorzaakt schade aan retinale cellen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10581579/#:~:text=certain%20tissues,taurine%20may%20be%20a%20promising)). Voldoende taurine staat bekend als essentieel voor retinale neuronen, met name de fotoreceptoren en retinale ganglioncellen (RGC's). RGC-degeneratie ligt ten grondslag aan gezichtsverlies bij glaucoom en andere optische neuropathieën. Preklinisch onderzoek suggereert nu dat taurine kan helpen de gezondheid van RGC's te behouden. Dit artikel bespreekt hoe taurine het celvolume en calcium reguleert om RGC's te beschermen, het bewijs uit laboratoriummodellen dat taurine de overleving van RGC's bevordert, en de beperkte klinische gegevens die wijzen op voordelen voor het gezichtsvermogen. We bespreken ook hoe voeding en veroudering de taurineniveaus beïnvloeden, de gerelateerde gezondheidsresultaten, en wat bekend is over veilige taurinesupplementatie en prioriteiten voor toekomstige proeven. ## Taurine in het Netvlies: Osmoregulatie en Calciumhomeostase Taurine speelt belangrijke **cellulaire rollen** naast een voedingsstof te zijn. In het netvlies fungeert het als een **organisch osmolyet**, waardoor cellen hun volume kunnen aanpassen onder stress. Retinale cellen (waaronder RPE, RGC's en Müller-gliacellen) expresseren de taurinetransporter (TauT) om taurine te importeren. Onder hyperosmotische stress (zoals omstandigheden met veel zout of suiker) nemen de expressie en activiteit van TauT toe, waardoor cellen meer taurine en water opnemen. Dit beschermt retinale cellen tegen krimp of zwelling ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3724466/#:~:text=TauT%20activity%20was%20abundant%20in,fold%20under%20hyperosmolar)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3724466/#:~:text=These%20studies%20provide%20the%20first,cell%20volumes%20may%20fluctuate%20dramatically)). In andere weefsels (zoals hersenastrocyten) wordt taurine uitgescheiden onder hypotonische omstandigheden, waardoor cellen de osmotische balans kunnen handhaven. Taurine is dus fundamenteel voor **osmoregulatie** in het netvlies, en beschermt RGC's tegen vloeistofstress die kan optreden bij diabetes of infarcten ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3724466/#:~:text=TauT%20activity%20was%20abundant%20in,fold%20under%20hyperosmolar)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3724466/#:~:text=These%20studies%20provide%20the%20first,cell%20volumes%20may%20fluctuate%20dramatically)). Taurine helpt ook bij het **reguleren van intracellulair calcium (Ca<sup>2+</sup>)**, een kritische factor voor de overleving van neuronen. Overmatig cytosolisch Ca<sup>2+</sup> k
# EGCG en Neurovasculaire Gezondheid bij Glaucoom en Veroudering **Groene theeculturen** hebben de catechines in hun thee – met name **epigallocatechin-3-gallaat (EGCG)** – lang gewaardeerd vanwege hun gezondheidsbevorderende eigenschappen. Modern onderzoek suggereert dat de krachtige **antioxidante**, ontstekingsremmende en vaatverwijdende effecten van EGCG gunstig kunnen zijn voor het **neurovasculaire systeem** bij glaucoom en veroudering. Bij glaucoom degenereren retinale ganglioncellen (RGC's) onder stress, en stijgt de intraoculaire druk (IOP) als gevolg van disfunctie van het trabeculum (TM). We bespreken dier- en celstudies naar EGCG’s effecten op RGC-overleving, de extracellulaire matrix van het trabeculum (MMP's) en de bloedstroom, en vatten vervolgens beperkte menselijke gegevens over zicht en oogstructuur samen. We leggen verbanden met de bekende effecten van EGCG op cardiovasculaire en cognitieve veroudering, en bespreken de **biologische beschikbaarheid**, cafeïnegehalte en veiligheid ervan. ## Bescherming van retinale ganglioncellen (Preklinisch) Preklinische studies tonen consistent aan dat EGCG helpt bij de **overleving van RGC's** na letsel of verhoogde IOP. In een muisglaucoommodel (door microkraaltjes geïnduceerde hoge IOP) behield oraal EGCG (50 mg/kg·d) de RGC-dichtheid: behandelde muizen hadden significant meer met fluorogoud gelabelde RGC's dan onbehandelde controles ([pubmed.ncbi.nlm.nih.gov](https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26050640/#:~:text=the%20fluorogold,in%20a%20mouse%20model%20of)). Bij ratten met acute IOP-verhoging verminderde EGCG-behandeling de beschadiging van de oogzenuw en ontstekingscytokines aanzienlijk. In één studie verlaagde EGCG bijvoorbeeld IL-6, TNF-α en andere ontstekingssignalen, en remde het de NF-κB-activering, waardoor **glaucoomsymptomen** en RGC-letsel werden **verzwakt** ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8438659/#:~:text=cytokines%20were%20present%20in%20the,in%20a%20rat%20glaucoma%20model)). Deze neuroprotectieve effecten komen waarschijnlijk voort uit het vermogen van EGCG om vrije radicalen te vangen en stressroutes te blokkeren (bijv. activering van Nrf2/HO-1 in ischemische modellen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7279438/#:~:text=Retinal%20ischemia,correlation%20with%20the%20pathway%20of))). In celcultuur blokkeerde EGCG oxidatieve en ultraviolette stress in RGC-lijnen. Aldus wijzen meerdere bewijslijnen erop dat EGCG RGC-degeneratie kan verminderen in dierlijke glaucoom- of oogzenuwletselmodellen (vaak via antioxidante en ontstekingsremmende mechanismen) ([pubmed.ncbi.nlm.nih.gov](https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26050640/#:~:text=the%20fluorogold,in%20a%20mouse%20model%20of)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8438659/#:~:text=cytokines%20were%20present%20in%20the,in%20a%20rat%20glaucoma%20model)). ## Trabeculair netwerk en afvoer van kamerwater **MMP's (matrix metalloproteinases)** reguler
# Melatonine en het Oog: Nachtelijke IOP en Neuroprotectie **Melatonine** is een neurohormoon dat wordt geproduceerd in een cyclus van ~24 uur (circadiaan ritme) en een sleutelrol speelt bij slaapregulatie en fungeert als een krachtige antioxidant. In het oog wordt melatonine lokaal gesynthetiseerd (in het netvlies en het corpus ciliare) en bindt het aan **MT1/MT2-melatoninereceptoren** op oculaire cellen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12108883/#:~:text=Circadian%20variation%20in%20melatonin%20concentration,%E2%80%94a%20regulatory%20link%20between)). De niveaus pieken 's nachts, samenvallend met de normale daling van de bloeddruk en (bij gezonde individuen) de typische verlaging van de intraoculaire druk (IOP) tijdens de slaap. Deze circadiane patronen betekenen dat melatonine helpt bij het moduleren van de dynamiek van het **kamerwater** (de waterige vloeistof die de voorkant van het oog vult). Dit beïnvloedt op zijn beurt de nachtelijke IOP en de gezondheid van het netvlies, vooral bij veroudering. Recente studies suggereren dat verminderde melatoninesignalering kan bijdragen aan het risico op glaucoom, terwijl melatonine-analogen (medicijnen die melatonine nabootsen) veelbelovend zijn bij het verlagen van de IOP en het beschermen van retinale neuronen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12108883/#:~:text=Circadian%20variation%20in%20melatonin%20concentration,%E2%80%94a%20regulatory%20link%20between)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12108883/#:~:text=Apart%20from%20MT3%20activation%2C%20MT2,examined%20the%20effects%20of)). ## Oculaire Melatonine en Circadiane Controle Melatonine wordt niet alleen geproduceerd door de pijnappelklier, maar ook in het oog zelf. Fotoreceptoren in het netvlies genereren 's nachts melatonine, en het corpus ciliare (de klier die kamerwater produceert) synthetiseert ook melatonine en geeft dit af aan het kamerwater ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12108883/#:~:text=Circadian%20variation%20in%20melatonin%20concentration,%E2%80%94a%20regulatory%20link%20between)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12108883/#:~:text=circadian%20rhythm%20disturbances%20observed%20in,27%20%2C%2034%2C29)). Dit betekent dat de melatonineniveaus in het **kamerwater** toenemen in het donker, met een piek rond middernacht tot 2-4 uur 's ochtends ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC12108883/#:~:text=Circadian%20variation%20in%20melatonin%20concentration,%E2%80%94a%20regulatory%20link%20between)). Daarentegen onderdrukt lichtblootstelling (vooral blauw licht) melatonine via melanopsine-bevattende retinale ganglioncellen. Melatonine vormt zo een brug tussen circadiane signalen (dag-nacht) en intraoculaire fysiologie. Receptoren voor melatonine (MT1, MT2 en mogelijk MT3) bevinden zich op cellen van het oog, inclusief de **niet-gepigmenteerde ciliaire epitheelce
# De Darm-Oog-As en Oculaire Gezondheid Het opkomende concept van een **darm-oog-as** erkent dat darmmicroben en hun producten het oog kunnen beïnvloeden. Darmbacteriën fermenteren vezels om **korte-keten vetzuren (KKVZ's)** (zoals acetaat, propionaat, butyraat) te produceren en galzuren (GZ's) te modificeren. Deze metabolieten komen in de bloedsomloop terecht en kunnen het oog bereiken, waar ze de immuunomgeving en -functie beïnvloeden ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10488056/#:~:text=derived%20metabolites%20involved%20in%20counteracting,the%20bile%20acid)). Microbiële dysbiose – een onbalans in de darmflora – is bijvoorbeeld in verband gebracht met oogaandoeningen variërend van leeftijdsgebonden maculadegeneratie en uveïtis tot droge ogen en glaucoom ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10488056/#:~:text=Moreover%2C%20recent%20studies%20underline%20a,better%20management%20of%20these%20diseases)). Sterker nog, een recent onderzoek wees uit dat een darmonbalans geassocieerd is met meerdere oogaandoeningen, en slechts een handvol vroege proeven (vier van de 25 studies) hebben interventies zoals probiotica of fecale transplantaties getest bij oogziekten ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10516887/#:~:text=ocular%20pathology,clinical%20trials%20may%20be%20warranted)). Deze darm-oog-as suggereert dat darm-afgeleide KKVZ's, GZ's en zelfs ontstekingscomponenten (zoals LPS) de oculaire **immuuntoon** (de basale immuunstatus) kunnen moduleren en weefsels zoals het trabeculaire netwerk (het vloeistofdrainagefilter) en de intraoculaire druk (IOD) kunnen beïnvloeden. ## Microbiële Metabolieten en Oculaire Immuniteit ### Korte-Keten Vetzuren (KKVZ's) **KKVZ's** zijn vetzuren met minder dan zes koolstofatomen, voornamelijk acetaat, propionaat en butyraat, geproduceerd door darmbacteriën die vezels verteren. Ze **reguleren immuunresponsen** systemisch ([www.frontiersin.org](https://www.frontiersin.org/journals/medicine/articles/10.3389/fmed.2024.1377186/full#:~:text=SCFAs%20can%20ameliorate%20immune,often%2C%20metabolites%20and%20inflammation%20go)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10488056/#:~:text=derived%20metabolites%20involved%20in%20counteracting,the%20bile%20acid)). In het oog oefenen KKVZ's ontstekingsremmende effecten uit. In muismodellen werden geïnjecteerde KKVZ's gedetecteerd in oculaire weefsels en *verminderden* ze ontstekingen door blootstelling aan endotoxine (LPS) ([pubmed.ncbi.nlm.nih.gov](https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33617852/#:~:text=responses%20of%20the%20eye%20and,functions%20in%20the%20intraocular%20milieu)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10488056/#:~:text=derived%20metabolites%20involved%20in%20counteracting,the%20bile%20acid)). Dit toont aan dat KKVZ's via het bloed de bloed-oogbarrière kunnen passeren en intraoculaire ontsteking kunnen kalmeren. Intraperitoneaal butyraat bi
# Magnesium en Vasculaire Dysregulatie bij Glaucoom Glaucoom is een progressieve oogzenuwziekte die leidt tot gezichtsverlies. Hoewel hoge intraoculaire druk (IOP) de bekendste risicofactor is, ontwikkelen veel patiënten – vooral die met **normale-druk glaucoom (NTG)** – glaucoom ondanks normale IOP ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4897098/#:~:text=Glaucoma%20is%20characterized%20by%20chronic,3)). Bij NTG wordt aangenomen dat systemische vasculaire problemen een rol spelen: instabiele bloedstroom, **vasospasme** (plotselinge vaatvernauwing) en excessieve bloeddrukdalingen 's nachts kunnen de bloedtoevoer naar de oogzenuw verminderen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4897098/#:~:text=Disturbed%20ocular%20blood%20flow%20and,the%20reduction%20of%20oxidative%20stress)) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4386594/#:~:text=Eighty,0.02)). Behandelingen die de bloedstroom stabiliseren, zijn daarom van belang bij NTG. **Magnesium**, een essentieel mineraal en natuurlijke calciumkanaalblokker, is naar voren gekomen als een kandidaat omdat het vaatverwijding en zenuwbescherming bevordert ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4897098/#:~:text=that%20improve%20ocular%20blood%20flow,magnesium%20a%20good%20candidate%20for)). ## Vasculaire Werking van Magnesium Magnesium beïnvloedt bloedvaten en de endotheelfunctie op verschillende manieren: - **Calciumantagonisme**. Magnesium fungeert als een *fysiologische calciumkanaalblokker*. Het concurreert met calcium in spieren en bloedvaten, wat leidt tot ontspanning van glad spierweefsel en vaatverwijding. ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4897098/#:~:text=glaucoma%20,antagonist%2C%20Mg%20also%20has%20a)) In laboratoriumstudies remt het verhogen van **Mg²⁺**-niveaus endotheline-1-geïnduceerde vaatvernauwing (bijvoorbeeld in ciliaire arteriën van varkens) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4897098/#:~:text=glaucoma%20,antagonist%2C%20Mg%20also%20has%20a)). Omdat endotheline-1 een krachtige vasoconstrictor is die betrokken is bij glaucoom, kan de blokkade van deze route door magnesium de perfusie verbeteren. ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4897098/#:~:text=glaucoma%20,antagonist%2C%20Mg%20also%20has%20a)) - **Endotheelfunctie**. Gezonde bloedvaten produceren ontspannende factoren zoals stikstofmonoxide (NO). Magnesium verbetert de gezondheid van endotheelcellen en de beschikbaarheid van NO, wat leidt tot een betere bloedstroom. ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4897098/#:~:text=contraction,76)) Studies naar coronaire hartziekten tonen aan dat orale magnesium de *endotheelafhankelijke vaatverwijding* verbetert ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4897098/#:~:text=contraction,76)). Door het evenwicht tussen **endotheline-1 versus stikstofmonoxide** t
# De belofte van Resveratrol bij Glaucoom: Oculaire Cellen en Systemische Veroudering **Resveratrol** is een polyfenolische verbinding die vaak wordt aangeprezen als een “calorische restrictie mimeticum” en **SIRT1** activator met antioxiderende en ontstekingsremmende effecten. Vroege studies toonden aan dat resveratrol de stressbestendigheid kan verhogen en de levensduur kan verlengen bij organismen, van gist tot zoogdieren ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2674270/#:~:text=polyphenol%20found%20in%20berries%2C%20nuts%2C,25%20Kahn%2C%20et%20al)). In cellen en diermodellen activeert resveratrol SIRT1 – een deacetylase gekoppeld aan levensduur – wat op zijn beurt **autofagie** (cellulaire opruiming) induceert die nodig is voor de gezondheidsvoordelen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3032517/#:~:text=Caloric%20restriction%20and%20autophagy,elegans)). Dezelfde routes – verminderde oxidatieve stress, verbeterde cellulaire vernieuwing – liggen ten grondslag aan de interesse in resveratrol voor leeftijdsgebonden oogziekten. Bij glaucoom, waar cellen van het **trabeculair netwerk (TM)** en retinale ganglioncellen (RGC's) lijden onder chronische stress en senescentie, worden de anti-verouderingsmechanismen van resveratrol onderzocht. ## Trabeculair Netwerk: Bestrijding van Senescentie en Stress Het TM-weefsel fungeert als het afvoerfilter van het oog en wordt bij glaucoom minder cellulair en meer disfunctioneel. Chronische oxidatieve stress en ontsteking in TM-cellen veroorzaken senescentie (gekenmerkt door SA-β-gal, lipofuscine) en cytokine-afgifte (IL-1α, IL-6, IL-8, ELAM-1). In gekweekte TM-cellen die werden blootgesteld aan hoge zuurstofstress, **elimineerde** chronische resveratrol (25 µM) vrijwel **de toename van reactieve zuurstofsoorten (ROS)** en ontstekingsmarkers, en **verminderde** scherp **senescentiemarkers** ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2674270/#:~:text=TM%20cells%20subjected%20to%20chronic,tissue%20abnormalities%20observed%20in%20POAG)). In één studie hadden met resveratrol behandelde TM-cellen veel lagere SA-β-gal-activiteit en proteïnecarbonlyering, ondanks oxidatieve uitdaging ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2674270/#:~:text=TM%20cells%20subjected%20to%20chronic,tissue%20abnormalities%20observed%20in%20POAG)). Dit suggereert dat resveratrol de gezondheid van TM-cellen kan behouden door stress-geïnduceerde veroudering te blokkeren. Resveratrol beïnvloedt ook stikstofmonoxide (NO)-routes in TM-cellen. In glaucomateuze humane TM-cellen verhoogde resveratrol de expressie van endotheliale NO-synthase (eNOS) en verhoogde het de NO-niveaus, terwijl het induceerbare NOS (iNOS) verlaagde bij hogere doses ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6566435/#:~:text=eNOS%2C%20and%20reduction%20in%20iNOS,RSV%E2%80%99s%20antioxidant%20capabilities%20in%20vision)). Aangezien NO de bloedstroom bev
