klf transcriptiefactoren

# Introductie Verlies van het gezichtsvermogen door beschadiging van de oogzenuw of glaucoom ontstaat doordat retinale ganglioncellen (RGC's) hun axonen niet opnieuw laten groeien. Bij volwassen zoogdieren wordt het **intrinsieke groeiprogramma** van RGC's normaal gesproken uitgeschakeld, waardoor beschadigde zenuwen niet vanzelf genezen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). Recent muizenonderzoek toont aan dat gentherapie deze groeitrajecten kan **reactiveren**. Zo leidt het verwijderen van het **PTEN**-gen (een rem op celgroei) in volwassen RGC's tot activering van het **mTOR**-groeitraject en een sterke hergroei van axonen ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). In dit artikel bespreken we hoe manipulatie van PTEN/mTOR, KLF-familiegenen en **Sox11** RGC-axonregeneratie kan stimuleren, wat dit heeft bereikt bij muizen, de veiligheidskwesties (zoals kankerrisico), hoe genen worden afgeleverd (AAV virale vectoren, intravitreale of suprachoroïdale injectie), en welke stappen nodig zijn om van acute letselmodellen naar chronische glaucoombehandeling te gaan. ## Intrinsieke Groeitrajecten in RGC's ### PTEN/mTOR Traject Onder normale omstandigheden houden volwassen RGC's het mTOR-traject grotendeels **uitgeschakeld**, wat hun vermogen om nieuwe axonen te laten groeien beperkt ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). PTEN is een gen dat mTOR remt. Wetenschappers ontdekten dat het verwijderen van PTEN in volwassen muis-RGC's de mTOR-signalering **ontketent** en axonhergroei mogelijk maakt ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). In één baanbrekend onderzoek leidde conditionele uitschakeling van PTEN bij volwassen muizen tot *robuuste* regeneratie van de oogzenuw ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). Ongeveer 8–10% van de overlevende RGC's verlengde axonen meer dan 0,5 mm voorbij de laesie, waarbij sommige axonen meer dan 3 mm groeiden en zelfs het optisch chiasma bereikten binnen 4 weken na de blessure ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=Quantification%20showed%20that%20~45,At%204)). Het uitschakelen van een andere rem op mTOR, het TSC1-gen, induceerde ook axonhergroei ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=using%20a%20virus,Thus)). Het verwijderen van PTEN stimuleerde niet alleen hergroei, maar verbeterde ook de overleving van RGC's (ongeveer 45% overleving versus ~20% in controles) ([pmc.ncbi.nlm.nih.gov](https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2652400/#:~:text=Quantification%20showed%20that%20~45,At%204)). Er is echter een veiligheidsbezwaar: PTEN is een **tumorsuppressorgen**. Langdurig verlies van PTEN kan ongecontrol

Gentherapie voor Optische Zenuwregeneratie: Modulatie van PTEN/mTOR, KLF's en Sox11

Klaar om je zicht te controleren?